درباره سقف گرده ماهی یا سقف بدون آویز و اجرای آن بیشتر بدانید

در این مطلب از خانه معماری قصد داریم به معرفی سقف گرده ماهی یا سقف بدون آویز و اجرای آن بپردازیم. با ما همراه باشید.

سقف گُرده ماهی چیست؟

سقف گرده ماهی که با عنوان سقف بدون آویز نیز شناخته می شود، یکی از انواع سقف تیرچه ای است که به روشی غیر اصولی اجرا می شود. آویز تیر بخشی از تیر است که در زیر سقف قرار می گیرد و مشخص می شود. از آنجایی که در سقف گرده ماهی این آویز تیر نمایان نمی شود به آن سقف بدون آویز گفته می شود و یکی از روش های تقریباً منسوخ شده به شمار می رود.

البته اجرای سقف گرده ماهی یا سقف بدون آویز خالی از مزایا هم نیست: با اجرای این نوع سقف، نمای سقف از قسمت تحتانی، تخت و بدون دست انداز به نظر می رسد. چرا که در اجراهای دیگر، تیر هایی که از وسط فضای زیر سقف عبور می کنند، به ویژه تیرهایی که مورب اجرا می شوند، منجر به ایجاد نمای نامناسبی در زیر آن می گردند. اجرای سقف گرده ماهی یا سقف بدون آویز باعث می شود تا هزینه رابیتس کاری یا اجرای کناف کاهش یابد. زمانی که آویز تیر در میان فضای زیر سقف نمایان باشد، هزینه های رابیتس کاری و اجرای کناف در مرحله نازک کاری به منظور پوشاندن آن بالا می رود.

چگونگی اجرای سقف گرده ماهی

تیرهای بتنی یا فولادی از جمله اجزای اصلی در اجرای سقف های تیرچه ای هستند. همان طور که فته شد، اجرای سقف گرده ماهی با روش های غیراصولی انجام می شود. به طور کلی اجرای اصولی سقف های تیرچه ای بدین صورت است که تیر های اصلی و تیرچه ها باید از قسمت فوقانی، تراز قرار گیرند. در حالی که همتراز شدن تیرهای اصلی و تیرچه ها در اجرای سقف بدون آویز از قسمت تحتانی صورت می گیرد. ارتفاع تیرچه ها معمولاً نسبت به تیرهای اصلی کوتاه تر است. از این رو یک برآمدگی ناشی از تاج تیرهای اصلی بر روی سقف به وجود می آید. به منظور پنهان کردن این برآمدگی ها از ملات برای ماهیچه کشی استفاده می شود.

زمانی که روی تیر اصلی با ملات پوشانده می شود، در طول آن یک برآمدگی گُرده مانند به وجود می آید و دلیل نامگذاری این نوع سقف نیز همین برآمدگی است. در حال حاضر اجرای سقف گرده ماهی یا سقف بدون آویز منسوخ شده، ولی در بسیاری از پروژه ها هنوز از آن استفاده می شود. توجه داشته باشید، هر چقدر هم ضخامت بتن روی سقف را افزایش دهید، تاج تیر به طور کامل پوشانده نشده و بخشی از آن از کف بیرون خواهد زد.

دلایل غیر اصولی بودن اجرای سقف گرده ماهی یا سقف بدون آویز

یکی از دلایل غیراصولی بودن اجرای سقف گرده ماهی، عدم استفاده از تمام ظرفیت تیر اصلی است. بدین ترتیب، بخشی از جان تیر که در بالای تیرچه ها قرار می گیرد، از محدوده تنش خارج می شود. تیرچه هایی که بر روی بال پایینی قرار می گیرند، معمولاً در سازه های اسکلت فلزی دارای سطح اتکای مناسبی روی تیر اصلی نبوده، در نتیجه احتمال ریزش تیرچه ها و حتی تخریب سقف در هنگام وقوع زلزله و یا در تکان های شدید بالاست.

در اجرای سقف به صورت گرده ماهی برای پوشاندن تاج تیری که نمایان میشود، معمولاً ضخامت کف سازی را افزایش می دهند. بدین ترتیب وزن طبقات و در نهایت وزن ساختمان و سازه نیز افزایش می یابد و سنگین تر می شود. این سنگین تر شدن سازه باعث می شود تا در زمان وقوع زمین لرزه، نیروی بیشتری را متحمل شده و خسارات زیادی به آن وارد شود. در اجرای گرده ماهی، مشکلاتی هم در عبور تاسیسات از کف طبقه به وجود می آید. چون در این نوع سقف تیر های اصلی از کف بیرون زده و مانع از عبور مستقیم لوله های تاسیسات می شوند. البته در بسیاری موارد برای رفع چنین مشکلی، جان تیرها را سوراخ می کنند. ولی باید توجه داشته باشید، با سوراخ کردن جان تیرها، سازه ضعیف می شود. نکته قابل توجه این که، با افزایش ارتفاع تیر، ضخامت کفسازی نیز افزایش پیدا می کند.

روش هایی برای حذف آویز تیر بدون اجرای سقف گرده ماهی

امروزه، طراحی ها به گونه ای انجام می شود که اجرای تیرهای با ارتفاع کمتر و حتی بدون آویز امکان پذیر باشد. این کار در طبقات پایین امکان پذیر نیست، چون نیروی جانبی وارده به سازه در طبقات پایین بیشتر است و اجرای تیرها باید با آویز صورت گیرد. برای این که بتوان آویز تیر را بدون اجرای سقف گرده ماهی حذف کرد؛ دو راه وجود دارد: مخفی کردن آویز تیر و کاهش ابعاد تیرها که در ادامه بیشتر توضیح می دهیم:

مخفی کردن آویز تیر: برای این منظور باید محل عبور تیر و ستون ها طوری طراحی و انتخاب شود که محل عبور آن ها از وسط فضاهای اصلی نباشد. بهترین کار این است که تیر ها از حاشیه فضاها و محل دیوار ها عبور داده شوند و هماهنگی بین مهندسان محاسب ، معمار و طراح تاسیسات برای این کار ضروری است. به عبارتی طراحی ها باید به صورت همزمان توسط مهندسان محاسب و معمار صورت گیرد. همچنین ایشان باید نسبت به حیطه های یکدیگر نیز شناخت داشته باشند تا طراحی بهتر و بهینه تری را ارائه دهند.

کاهش ابعاد تیرها: با استفاده از طراحی سازه به صورت بهینه و با مقاطع کوچکتر می توان ابعاد تیرها را کاهش داد و بدون اجرای سقف گرده ماهی یا سقف بدون آویز، آویز تیر را حذف کرد. استفاده از سیستم های باربر جانبی به غیر از قاب های خمشی و گیردار از جمله روش های بهینه سازی طراحی است که قادر به تحمل بار جانبی سازه به صورت واحد یا توام می باشد. همچنین می توان از دیوار برشی نیز استفاده نمود. دیوار برشی قادر به تحمل درصد زیادی از بار جانبی سازه است و با استفاده از آن می توان مقاطع تیرها و ستون ها را کاهش داد. به خصوص در سازه هایی که دریفت سازه تقریباً صفر باشد.

نکته

دریفت در حقیقت پارمتری است که ارتفاع تیرها را کنترل می کند. به طور کلی ارتفاع تیر در قاب های خمشی بستگی زیادی به دریفت دارد. بار های جانبی منجر به تغییر مکان جانبی ساختمان می شوند. خوب است بدانید جابه جایی هر طبقه نسبت به طبقه پایینی خود است و باید در حد مجاز باشد. دریفت به مقدار این جابه جایی نسبی گفته می شود. تغییر ابعاد ستون ها در قاب های خمشی تاثیر زیادی در دریفت ندارد، ولی افزایش ابعاد به خصوص ارتفاع تیر در کاهش دریفت بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

تاثیر طراحی و اجرای صحیح و مناسب دیوار برشی در اجرای تیر بدون نیاز به آویز

اگر طراحی دیوار برشی مناسب باشد، با استفاده از تیر هایی با ارتفاع کمتر نیز می توان به نتیجه مطلوب دست یافت و تیرها را بدون آویز اجرا کرد. طراحی و اجرای مناسب دیوار برشی باعث می شود تا ابعاد تیر و ستون ها به میزان زیادی کاهش یابد. بدین ترتیب در طبقات آخر اجرای تیر ها بدون نیاز به آویز امکان پذیر خواهد بود.

استفاده از دیوار برش در بیشتر مواقع از نظر مصرف میلگرد و بتن صرفه اقتصادی زیادی نیز دارد. با این حال بسیاری از سازندگان و مجریان، اجرای دیوار برشی را قبول ندارند. چرا که معتقدند اجرای آن زمان و هزینه زیادی را می طلبد. ولی همان طور که گفته شد، در صورت طراحی و اجرای صحیح و مناسب دیوار برشی، در زمان و هزینه های ساخت بسیار صرفه جویی می شود. چرا که در این روش ابعاد مقاطع تیر و ستون به میزان زیادی کاهش می یابد و این یعنی میلگرد و بتن کم تری مصرف می شود. همچنین با کوچک شدن مقاطع، فضای مفید ایجاد شده در ساختمان بیشتر خواهد بود. در بسیاری موارد به دلیل تنها چند سانتی متر کسری، کارشناس کنترل نقشه، نقشه ها را تایید نمی کند و اجرای مناسب دیوار برشی از این لحاظ بسیار حائز اهمیت است.

موارد زیادی باید در بررسی صرفه اقتصادی یک طرح در نظر گرفته شود. در برخی موارد نیاز است که دو طراحی مختلف با یا بدون دیوار برشی انجام شود و مصالح مصرفی در دو حالت برآرود شود تا مقرون به صرفه ترین و بهترین طرح قابل انتخاب باشد. معمولاً میزان بتن و میلگرد مصرفی در سازه هایی که با دیوار برشی طراحی می شوند، کم تر بوده و حذف آویز تیرها در طبقات آخر نیز امکان پذیر خواهد بود.

نکته

با استفاده از تکنولوژی های جدید در طراحی و اجرا می توان ابعاد مقاطع را به میزان قابل توجهی کاهش داد. برای مثال می توان از اجرای سقف های پیش تنیده یا پس کشیده استفاده و از مقاطع در دهانه های بزرگتر استفاده نمود. البته استفاده از تکنولوژی های جدید برای پروژه های بزرگ دارای صرفه اقتصادی است و در پروژه های کوچک کاربرد زیادی ندارد.