آشنایی با نحوه طراحی و معماری ساختمان‌های اداری

در این مطلب از خانه معماری می خواهیم شما عزیزان را با نحوه طراحی و معماری ساختمان‌های اداری آشنا کنیم. فضاهای ساختمان های اداری به طور کلی به 5 دسته تقسیم می شوند. این فضاها عبارتند از: فضاهای اصلی، فرعی وابسته، رفاهی، فضاهای پشتیبان و فضاهای گردش که در ادامه بیشتر به آنها خواهیم پرداخت:

طراحی و معماری ساختمان‌های اداری: فضاهای اصلی و فرعی وابسته

فضاهای اصلی به فضاهایی از ساختمان اداری اطلاق می شود که امور اصلی اداری به طور مستقیم در آن ها انجام می شود. از جمله فضاهای اصلی ساختمان های اداری می توان به: اتاق‌های کارشناسی اتاق های جلسات، سالن‌های کار گروهی، بایگانی جاری که با کادر اداری در ارتباط است، انبار روزمره، لوازم مصرفی و محل دستگاه فتوکپی و برخی موارد دیگر اشاره کرد. به فضاهایی که جهت تسهیل و خدمات رسانی انجام کار پیش بینی و طراحی می شوند و در کنار فضاهای اصلی گروه قرار می گیرند، فضاهای فرعی وابسته گفته می شود. برای مثال: سالن اجتماعات و کتابخانه، مرکز تلفن، کلاس‌های آموزشی، نگهبانی و اطلاعات‌، مراکز تهیه میکروفیلم‌، بایگانی راکد و برخی موارد دیگر در دسته فضاهای وابسته فرعی قرار دارند.

فضاهای رفاهی و پشتیبانی

همانطور که از نام آن بر می آید، جهت تامین رفاه کارکنان و همچنین مراجعین در ساختمان های اداری پیش بینی و طراحی می شود. فضاهای رفاهی در کنار فضاهای اصلی و وابسته شکل می‌گیرند. نمازخانه، غذاخوری و آبدارخانه، کمک های اولیه، فروشگاه تعاونی و سرویس های بهداشتی نمونه هایی از فضای رفاهی هستند. برای پشتیبانی فعالیت‌های و خدمات اداری، فضاهای پشتیبانی پیش بینی و طراحی می شوند. این فضا به طور غیر مستقیم در کنار فضاهای اصلی، وابسته و رفاهی شکل می‌گیرد. تعمیرگاه ها، انبارها، رختکن و دوش کارکنان خدمات، بارنداز، اتاق‌های نظافت، تاسیسات مرکزی و موارد دیگر از جمله فضاهای پشتیبانی محسوب می شوند.

طراحی و معماری ساختمان‌های اداری: فضاهای گردش

برای ارتباط بین فضاهای فوق الذکر و همچنین سطوح زیر ساخت از قبیل: دیوارها و ستون ‌ها، فضاهای گردش پیش بینی و طراحی می‌شوند. فضای گردش شامل: گردش افقی در طبقات و گردش عمودی بین طبقات می شود. وروردی‌ها، راهروها، فضاهای مکث و تقسیم و همچنین مسیرهای تاسیساتی در دسته گردش افقی در طبقات قرار دارند. گردش عمودی بین طبقات نیز عبارتند از: پله‌های ارتباطی طبقات، آسانسورها، بالابرها، پله‌های فرار و پاگردها و همچنین شیب‌روها.

اطلاعاتی درباره ساختمان های اداری

مساحت زیر بنا در ساختمان اداری به سطوحی اطلاق می شود که در طبقات ساختمان برای ایجاد بنا اشغال‌ و به دو صورت زیر بنای خالص و ناخالص تعیین می شود. زیربنای خالص شامل: مجموع مساحت زیر بنای گروه‌های ۱ تا ۴ و زیر بنای ناخالص شامل: مجموع مساحت زیر بنای گروه‌های ۱ تا ۵ می باشد. جمعیت اداری در ساختمان های اداری متشکل از تعداد کارکنانی است که دارای شرح وظایف سازمانی هستند و در دو دسته رده بندی شغلی و رده بندی معماری تقسیم می شوند. رده بندی شغلی بر حسب نوع وظایف اداری محوطه کارکنان تشکیلات هر سازمان تعیین می شود. رده بندی معماری نیز بر اساس چگونگی استفاده از فضا توسط کارکنان اداری و گردش کار و ابعاد بهینه وسایل اداری می باشد.

مساحت سرانه عبارت است از: سهم هر نفر از جمعیت اداری از مساحت زیر بنای ساختمان. این مساحت به 3 شکل سرانه مبنا، سرانه خالص زیربنا و سرانه ناخالص زیربنا معرفی می شود. سرانه مبنا عبارت است از: مساحت اشغال شده توسط یک نفر یا هر یک از لوازم اداری که شامل: فضاهای استقرار، حرکت و دسترسی به آن می باشد. سرانه خالص زیر بنا، سهم هر نفر از جمعیت اداری از مجموع سطوح زیر بنای خالص و سرانه ناخالص زیر بنا، سهم هر نفر از جمعیت اداری از مجموع سطح زیربنای ناخالص را تعیین می کند.

نکته

اگر ساختمان دارای دو سیستم باز و بسته اداری باشد: سطوح گردش افقی به نسبت جمعیت‌های مستقر در هر کدام محاسبه خواهد شد. سیستم باز عبارتست از: فضاهایی که توسط جداکننده‌های سبک تفکیک شده‌اند. سیستم بسته عبارتست از: فضاهایی که توسط دیوار جدا شده‌اند و به صورت اتاق‌های مستقل می باشند. لازم به ذکر است، سطح زیر ساخت در این ضریب لحاظ شده و حداقل عرض پله‌های اصلی برای ساختمان اداری ۱۲۰ سانتیمتر است.

محاسبه زیر بنا و کنترل سطوح در طراحی و معماری ساختمان های اداری

برای محاسبه سطح زیربنای کل یا ناخالص ساختمان اداری، با استفاده از شرح وظایف و پست‌های سازمانی، تعداد کارکنان در رده‌های شغلی مشخص می شود. جهت کنترل برنامه ریزی انجام شده، شاخص‌های کنترل محاسبه سطوح که عبارتند از: کارایی ساختمان و بهره برداری مفید اداری مبنای مقایسه قرار می گیرند.

نسبت زیربنای خالص ساختمان به زیربنای کل آن، شاخص کارایی ساختمان یا بهره برداری مفید ساختمان است. تکنولوژی ساخت، نحوه ترکیب فضاها، نحوه راهبری و برخی موارد دیگر بر این شاخص تاثیرگذارند. مقدار تعیین شده برای این شاخص ۶۵٪ می باشد. نسبت زیربنای فضاهای اصلی یا گروه 1 به زیربنای کل ساختمان، شاخص بهره برداری مفید اداری می باشد. علاوه بر عوامل بالا، عواملی از قبیل: سیستم‌ها و روش‌های اداری، نحوه استفاده از فضاهای جنبی، تجهیزات و تکنولوژی اداری بر این شاخص تاثیر می گذارند. حداقل مقدار تعیین شده برای این شاخص ۴۰ ٪ می باشد.

مفهوم توزیع مناسب فضاها

توزیع مناسب فضاها، نسبت سطح زیر بنای هر یک از فضاها به مجموع آنها یا زیربنای خالص می باشد. مقدار توزیع مناسب فضاها برای هر یک از فضاهای فوق الذکر به صورت ذیل است:

• ۶۰٪ ≤ ‌‌توزیع فضاهای اصلی
• ۷۰٪ ≤ توزیع فضاهای رفاهی
• ۲۰٪ ≥ توزیع فضاهای پشتیبانی

نکته

برای انجام محاسبات باید شرح وظایف و پست‌های سازمانی دستگاه در دسترس باشد و این مبنای محاسبه است. جهت تعیین زیربنای مناسب ساختمان‌های اداری، فضاهایی که در ابتدا به آن ها پرداخته شد باید توسط دستگاه بهره برداری، مجری طرح و مهندسین مشاور طی جلسات هماهنگی مشترک محاسبه و تکمیل شوند. ویژگی‌های کارکردی ادارات، عوامل متغیری هستند که مقدار آن ها در مذاکرات بر اساس مورد مشخص و تعیین می شود. این ویژگی ها عبارتند از: بایگانی‌های ویژه، کارگاه ها، مراکز ارتباطی خاص و آزمایشگاه‌ها و …