در این مطلب، قصد داریم درباره طراحی و اصول معماری پایدار، کاربرد مفاهیم پایداری و اهداف توسعه پایدار در جهت کاهش اتلاف انرژی و آلودگی محیط زیست در معماری صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

معماری پایدار چیست؟

معماری پایدار، یکی از جریان های مهم معاصر است که در حقیقت زیرمجموعه طراحی پایدار به شمار می رود. معماری پایدار در واقع، یک عکس‌العمل منطقی در برابر مسایل عصر صنعت محسوب می شود.

معماری پایدار از 3 اصل مهم تشکیل می شود که عبارتند از: صرفه جویی در منابع، طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی و طراحی برای انسان. مهمترین عناوین معماری پایدار نیز عبارتند از: معماری اکوتک، معماری سبز و توسعه پایدار.

معرفی اصول معماری پایدار

برای این که یک ساختمان در دسته بناهای پایدار طبقه‌بندی شود، اصولی باید رعایت شود که عبارتند از:

حفظ انرژی: برای اینکه انرژی به بهترین شکل حفظ شود، باید در طراحی و ساخت ساختمان و بنا، استفاده از سوخت های فسیلی را به حداقل رساند.

هماهنگی با اقلیم: ساختمان و بنای در حال ساخت باید با اقلیم و منابع انرژی موجود در مکانی که در آن احداث می شود، هماهنگی کامل را داشته باشد.

کاهش استفاده از منابع جدید: یکی دیگر از اصول برای ساخت و ساز این است که میزان استفاده از منابع جدید در طراحی و ساخت بنا تا حد ممکن کاهش داده شود، به طوری که در پایان عمر مفید خود برای ساختن بنای جدید، خود ساختمان به عنوان منبع جدید به کار رود.

برآورده ساختن نیازهای ساکنین ساختمان: یکی از مهم ترین اصول معماری پایدار، برآورده شدن نیازهای روحی و جسمی ساکنین ساختمان است که اهمیت خاص و بسیار زیادی دارد.

هماهنگی با سایت محل احداث: ساختمان و بنای در حال ساخت، باید با محیط اطراف در هماهنگی و سنخیت باشد و با ملایمت در زمین سایت محل احداث قرار گیرد.

کل گرایی: کل گرایی بدین معناست که با رعایت تمامی اصول معماری پایدار، ساختمان و بنا طی یک پروسه کامل که منجر به ساخته شدن محیط زیست سالم می‌شود، طراحی و ساخته شود.

معماری پایدار چه اهدافی را دنبال می کند؟

اهمیت به زندگی انسان‌ها در حالی که از آن در حال و آینده حفظ و نگهداری می کند.
استفاده از مصالح دوستدار محیط زیست و مصالحی که در زمان ساخت و تولید و یا کاربری و همچنین در زمان تخریب، سازگار، همگن و پایدار با محیط خود هستند.
استفاده حداکثری از انرژی‌های طبیعی و کاهش استفاده از انرژی های فسیلی و سوختی در ساخت و ساز
حداقل تخریب محیط زیست و هماهنگی با محیط طبیعی
افزایش کارایی و بهبود فیزیکی و روانی زندگی انسان ها و سایر موجودات زنده روی کره زمین
و در نهایت، کاهش آسیب بر روی محیط زیست، منابع انرژی و طبیعت

اصول معماری پایدار: رویکردها

مبحثی که برای معماری پایدار، مهم تر از تامین رفاه جامعه است، مباحث مربوط به رابطه میان انسان، محیط زیست و توسعه است که باعث شد در دهه ۱۹۷۰ میلادی، مفهوم توسعه پایدار، بسیار مورد توجه قرار گیرد.

با کوشش و فعالیت های علمی که توسط دانشگاه ها و متخصصان علوم انسانی و کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه سازمان ملل انجام شد، در سال ۱۹۸۷ میلادی، اصولی برای توسعه پایدار تعیین و در سال ۱۹۹۲ در کنفرانس محیط زیست و توسعه ریودوژانیرو به صورت رسمی اعلان شد.

شهرنشینی که یکی از چهار رکن اصلی دنیای مدرن کنونی است، دلیل مهمی برای گرایش مباحث میان رشته ای در شهرسازی برای دستیابی به توسعه پایدار است. از مهم ترین این مباحث می توان به: اقتصاد، محیط زیست و جامعه اشاره کرد. لازم به ذکر است، معماری پایدار یکی از مولفه‌های پایداری شهری می باشد.

مهم ترین عوامل تاثیرگذار در شکل گیری رویکردهای معماری پایدار در لایه‌های گوناگون فرایند طراحی، فرایند ساخت و تولید مصالح، عبارتند از: محیط زیست، اقلیم زیستی و تغییرات آن، کاهش مصرف انرژی، ساختمان سبز و همچنین مسائل بوم شناختی.

در ادامه گزارش گرُوهالم برانتلَند در سال ۱۹۸۷ می توان مفهوم معماری پایدار را دریافت که دو اصل مهم را دنبال می کند: گروهی که در طراحی ساختمان به ارتباط و تاثیر آن بر محیط زیست اهمیت می دهند و گروهی که کاهش مصرف انرژی در طراحی و ساخت بنا برای آنها از اهمیت برخوردار است.

برای بررسی جریان های گوناگون طراحی پایدار معماری و همچنین معماری پایدار برای این که به دستورالعمل‌های راهبردی اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی پایدار دست یابیم، به شناخت مفاهیم پایداری و مطالعه تجربیات اجرایی چهار دهه اخیر نیازمندیم.

اصول معماری پایدار: قوانین طراحی پایدار

طراحی پایدار، اهداف بسیار مهم و حیاتی مانند: کاهش آسیب ساخت و ساز بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت را دنبال می کند. قوانین طراحی پایدار، عبارتند از: کاهش مصرف منابع غیرقابل تجدید، توسعه محیط طبیعی و همچنین کاهش و یا حذف کامل مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان به طبیعت و محیط زیست در ساخت و سازهای مختلف.

ضرورت معماری پایدار

معماری پایدار، کمک می کند تا غلظت دی اکسید کربن جو زمین که امروزه ۳۷۷ قسمت در میلیون رسیده است را کاهش دهیم. انسان با ایجاد شرایط خاصی، توانست کره زمین را به مکانی برای زندگی تبدیل کند. ۵۵ میلیون سال پیش، کره زمین یک سیاره گرمسیری و بدون قطب شمال و جنوب بود. سطح آب دریاها ۸۰ متر بالاتر از امروز بود که انسان تحت این شرایط نمی توانست روی کره زمین زندگی کند.

ولی طی چند صد سال اخیر و با شروع انقلاب صنعتی در جهان، بشر به طور آگاهانه و با دستان خود، شرایط را به 55 میلیون سال پیش باز می گرداند. روندی که بشر در پیش گرفته، اثرات بسیار بدی بر بومی شناسی و مدیریت بوم می گذارد. انسان باعث شده تغییرات زیادی در زیر ساختارها از طریق جاری شدن سیل و حرکت لایه‌های زمین، طغیان رودها و بالا آمدن آب دریاها، خشک شدن درون قاره‌ها و مرطوب شدن سواحل، آتش گرفتن شهرها و جنگلها، از بین رفتن لایه ازون، کاهش اختلاف دمای شب و روز، اسیدی شدن اقیانوس‌ها و همچنین تغییر در توزیع آب در کره زمین به وجود آید.

عواملی از قبیل: حفاظت از انرژی و استفاده پایدار از آن پیشرفت‌های عظیم تکنولوژی، استخراج نفت و سایر ذخایر زیرزمینی و فسیلی، باعث شده تا استفاده از منابع تجدید ناپذیر به حداکثر برسد. از این رو طراحی و ساخت بناهای جدید باید طوری باشد که مصرف سوخت فسیلی و تجدید ناپذیر به حداقل برسد. یکی از مواردی که باید توجه زیادی به آن شود، این که منابع بهره‌برداری شده در کجا مورد استفاده قرار می گیرند و اینکه چگونه می توان آنها را پایدار نگه داشت یا منابع دیگری را جایگزین آن ها کرد.